O outro día celebrábase un concerto no Teatro Colón que, polo visto, tiña por motivación o Día da Música, que debe ser a mediados ou finais de xuño. O caso é que tocaban dous grupos galegos que me atraían de certo xeito: Caldo, grupo de folk do que oín falar ultimamente pero que aínda non vira, e Moura, grupo de rock progresivo e psicodelia que xa coñezo e que me parece moi interesante.
Caldo está formado por Anais Barbier na voz e pandeireta, María Jorge no violín e Pedro Fariñas na guitarra e gaita (aínda que este instrumento só o tocou cando estaban colaborando con Moura). Non están mal pero non me chamaron demasiado a atención, ao haber tan pouca instrumentación acaban resultando algo monótonos, e iso é a "cualidade" que menos me agrada nun grupo de música. Presentaron o seu segundo disco, titulado "Lugar a Ponte", o lugar de Gondomar onde viven ou vivían.
Moura estaba coa súa formación habitual, e presentaban un EP titulado "Fume santo de loureiro". Ao saír, merqueino, así como o EP co que comezaron, así xa teño toda a súa discorgrafía en formado CD (tampouco é tan difícil).
Tocou primeiro Caldo, os de Moura saíron a colaborar en varios temas, e cando tocou Moura, tamén saíron os de Caldo en varias ocasións. Tamén houbo colaboración variadas que participaron nas dúas partes do concerto, como a violinista Begoña Riobó ou as mozas pandereiteiras Tarabelinhas, ou o eterno Antonio Prado, que ademais de organizar o cotarro, tamén tocou en varias pezas.
Seguimos avanzando cara ao remate da Biblioteca Galega 120, que A Voz de Galicia editou completa no ano 2002, para conmemorar os 120 anos de vida do xornal. Esta vez era a quenda do volume número 108. Era a terceira parte da antoloxía seleccionada polo profesor Luciano Rodríguez que contén a principal poesía publicada no último cuarto do século XX.
Os autores veñen ordeados por ano de nacemento, dende os máis maiores, nados a comezos dos anos 60, ata as máis novas, nadas a finais dos 70. A lista completa é a seguinte: Xela Arias, Lino Braxe, Manuel Outeiriño, Henrique Rabuñal, Antón Dobao, Fran Alonso, Xosé Manuel Vélez, Helena de Carlos, Manuel Xosé Neira, Xosé Millán Otero, Cristal Méndez Queizán, Xabier Cordal, Miro Villar, Marta Dacosta, Luísa Castro, Rafa Villar, Ignacio Chao, Martín Veiga, Carlos Negro, Igor Lugrís, Lupe Gómez, Estíbaliz Espinosa, Modesto Fraga, María do Cebreiro, Estevo Creus, Olga Novo, Yolanda Castaño, Emma Couceiro, Emma Pedreira e María Lado.
Como curiosidade, podemos dicir que todos estaban vivos e publicando cando se editou este volume, pero xa pasaron máis de 20 anos, e varios deles xa morreron. Por exemplo, Xela Arias morreu inesperadamente pouco tempo despois, e Lino Braxe morreu a finais de 2020. Algúns deles son agora colegas ou coñecidos meus, algúns ou algunhas están retirados da publicación poética, e doutros non sabía nin da súa existencia.
Nos últimos meses estaban botando, no espazo de cine clásico da 2, películas repetidas dos últimos tempos, por iso case non vin ningunha. Pero a semana pasada botaron unha que había anos que non veía, así que recunquei. É a famosa "Doce homes sen piedade", o famoso drama xudicial no que un xurado formado por doce homes brancos (non imos afondar nese tema, aquela época non estaba para tantas florituras) debaten se un determinado acusado é culpable ou non. Como curiosidade lingüística, diremos que o título orixinal sería algo así como "12 homes enoxados" (a verdade é que uns cantos deles si o parecían, outros non tanto) e en Hispanoamérica fóronse a "12 homes en pugna". Foi a primeira película do célebre director.
"Doce homes sen piedade" foi dirixida en 1957 por Sidney Lumet. O elenco dos doce integrantes do xurado estaba formado por Henry Fonda, Martin Balsam, John Fiedler, Lee J. Cobb, E. G. Marshall, Jack Klugman, Edward Binns, Jack Warden, Joseph Sweeney, Ed Begley, George Voskovec e Robert Webber. O resto dos actores (non aparece nin unha soa muller, que eu lembre) son totalmente secundarios e din unha frase, como moito, algúns nin iso.
Como supoño que saberedes, non ten moita chicha (ou si, segundo se mire). Está celebrándose un xuízo no que parece que un fillo dunha familia de baixa extracción social mata ao seu pai nunha discusión. Despois do mesmo, o xuíz pídelle ao xurado que debatan sobre a culpabilidade do acusado, lembrándolles que ten que haber unanimidade para unha decisión ou para a contraria.
Dende o momento inicial, hai 11 xurados que parecen estar convencidos da culpabilidade do acusado, agás 1, que non o ten nada claro e que expresa moitas dúbidas razonables. Vai expoñendo o seu argumentario, exasperando a algúns deles aos que non lles preocupa levar a un rapaz á cadeira eléctrica (porque ese vai ser o seu final, polo visto), e que incluso teñen certa presa por ir ver un partido do seu equipo favorito. Aos poucos, vai convencendo a todos os demais, ata conseguilo incluso cos que parecían máis contrarios a esa decisión.
Parece que se fixo unha versión desta obra (claramente teatral) no espazo Estudio 1 de RTVE, que está dispoñible en Internet.
Seguramente xa dixen nalgún momento neste blog que teño moita debilidade polo director Ernst Lubitsch. O outro día botaban no CGAI a película "O bazar das sorpresas" (o título orixinal sería algo así como "A tenda da esquina"), e decidín ir vela en versión orixinal, na que seguramente será a última visita a esa institución nesta tempada.
Como curiosidade, direi que a película está baseada nunha obra de teatro húngara, está ambientada no centro de Budapest (pero recreado en decorados de Hollywood, obviamente, de feito, case todo sucede dentro da tenda) e os rótulos dentro da tenda están en húngaro (ten lóxica, pero no cine estadounidense raramente teñen esa sensibilidade). Polo visto, Lubitsch normalmente adaptaba obras de autores centroeuropeos.
"O bazar das sorpresas" foi dirixida en 1940 por Ernst Lubitsch, e os principais papeis do elenco foron para James Stewart, Margaret Sullavan, Frank Morgan, Sara Haden, Joseph Schildkraut, Felix Bressart, William Tracy e Inez Courtney.
A película trata principalmente das relacións entre o xefe e os empregados da tenda Matuschek, no centro de Budapest, sobre todo poñendo o foco en dous dos seus empregados, un que é considerado a man dereita do xefe (de feito, o substitúe temporalmente cando o xefe está de baixa) e unha nova empregada que é contratada ao comezo da película.
Parte do enredo vén dunha práctica que existía antes (agora coas redes sociais pasa algo semellante), que une a estes dous protagonistas, xa que manteñen dende hai algún tempo unha relación por carta, que os ten totalmente embelesados, pero non se coñecen en persoa. De feito, na tenda, el é o superior xerárquico dela, e están sempre discutindo por criterios profesionais, e non se soportan.
Nalgún momento da película el descubre que ela é a súa "namorada", pero intenta evitala, xa que o descubre exactamente no intre no que é despedido da tenda por unha decisión equivocada do xefe, que o confunde cun posible amante da súa muller, que realmente é outro empregado, bastante menos fiel e fiable. Finalmente atrévese a revelar que el é o seu correspondente epistolar e a historia acaba ben, faltaría máis.
Por certo, botaban esta película no CGAI, se non entendín mal, porque era unha das películas que aparecía nun libro dun famoso crítico que analizaba os mellores guións da historia do cine. Estou de acordo con que é un guión fantástico, e ten uns diálogos de nivel sublime. Este guión foi escrito por Samson Raphaelson e Ben Hetch, que teñen fama de ser dos mellores guionistas do Hollywood clásico.
Non contaba eu con iso, pero hai uns días, recibín unha amable invitación para ver no Teatro Colón da Coruña a película "O espírito da colmea". Vinna xa unhas cantas veces, e dende a primeira, considero que é unha das mellores (senón a mellor, a secas) película española da historia, así que aceptei a invitación. Como curiosidade, direi que o título da película e os textos sobre abellas que se escoitan na voz dun dos actores principais están sacadas do libro "A vida das abellas" de Maurice Maeterlinck.
"O espírito da colmea" foi dirixida en 1973 por Víctor Erice (a súa primeira película, e só dirixiu catro en solitario) e o elenco está capitaneado polos catro personaxes principais que forman a familia: Fernando Fernán Gómez, Teresa Gimpera, Ana Torrent e Isabel Tellería. Hai uns cantos secundarios, pero o seu papel é tan residual que non creo que pague a pena mencionalos.
A mediados dos anos 40 chega ao pobo segoviano de Hoyuelos (que aínda agora se mantén como aparece na película, acabo de velo en Google Maps) o cine, coa proxección da primeira versión de cine mudo sobre "Frankenstein". Toda a xente da aldea vai á proxección, que causa unha especial impresión en Ana, a filla pequena da familia. Isabel, a irmá maior, que é moi xoguetona, dille que o monstro é amigo dela e que pode convocalo se tamén se fai a súa amiga, e isto trastoca a mente da pequena.
Tamén van de visita a unha pequena construción abandonada que está cerca da súa casa, e alí Isabel insinúalle que pode atoparse co monstro. Ana colle moito valor e vai alí de visita de cando en vez, e nunha delas, atopa a un maquis fuxido, que pouco despois é asasinado alí mesmo polas "forzas da orde". Atópanlle obxectos do pai e este sospeita como puideron chegar ata alí. Unha noite, Ana sae da casa para atoparse co monstro, e efectivamente o atopa. Toda a aldea sae na súa busca e atópana durmindo a carón dunhas ruínas cando xa está amencendo.
A historia non dá moito máis de si, pero a beleza das imaxes é de tal calibre que conforma unha película marabillosa. O ritmo é tremendamente lento, sobre todo ao comezo. O que chama a atención é o contexto, sobre todo as características da familia, que son moi peculiares. É unha familia totalmente disfuncional, e moi anacrónica para os anos 40 no medio de Castela, moi difícil de entender.
O pai anda ao seu rollo, nunca queda claro a que se dedica, non semella traballar en nada concreto, é un namorado das abellas, ten colmeas, e está sempre lendo e escribindo sobre ese tema. Semella un intelectual, pero teñen a mellor casa da aldea con diferenza, e criados, non se explica demasiado ben. A nai tampouco parece ter unha ocupación determinada, en varios momentos escribe cartas dirixidas a non se sabe quen do seu pasado, e ao final queima unha carta que polo visto ía dirixida á Cruz Vermella Internacional en Francia. Só se lle ven dous momentos de "cariño familiar", nun deles está peinando a Ana e noutro quítalle as gafas ao seu marido, que quedou durmido. E as dúas nenas (as estrelas da película, claramente) fan e desfan o que lles peta, entran e saen sen control ningún, só unha das criadas, chamada Milagros, parece ter algo de ascendente sobre elas. Todo moi raro para a época e o lugar.
Como vedes, últimamente estou de novo visitando o cine clásico, xa que en Youtube hai acceso libre a moitas películas míticas. Se hai pouco lembrei a Tarzán, o outro día lembrei a Harold Lloyd, do que hai moitos anos que non botan ningunha película na televisión, creo. Seguro que hai máis, pero a máis famosa de todas é esta, que curiosamente ten un título orixinal que podería traducirse como "A seguridade é o último".
"O home mosca" foi dirixida en 1923 por Fred Newmeyer, e no elenco poderíamos destacar a Harold Lloyd e a súa compañeira na ficción Mildred Davis, e se cadra a Bill Strother. Pero claro, é cine mudo, e moitas desas "estrelas" xa foron esquecidas.
A historia non ten moita chicha. Harold vai á gran cidade para traballar, e escribe todos os días á súa moza, facéndolle crer que é un grande executivo duns grandes almacéns, cando simplemente é un dependente do montón, incluso enviándolle agasallos que non se pode permitir abusando da confianza do seu compañeiro de piso. Tanto é así, que un día ela decide visitalo por sorpresa na cidade, e el ten que afinar o seu enxeño para que ela non se decate da farsa.
Nunha destas, Harold entérase que o gran xefe da súa empresa quere ofrecer unha boa recompensa a calquera empregado que teña unha idea xenial para atraer a máis clientes. El viu ao seu compañeiro de piso escapar dun policía escalando pola fachada dun edificio, e pensa que pode ser un bo reclamo publicitario facer o mesmo no edificio que ocupan os grandes almacéns, que é moi alto. Faino, pero o seu compañeiro de piso non pode facelo porque o policía que burlou a outra vez está alí vixilante e non pensa permitilo. Finalmente non lle queda máis remedio que escalar a fachada el mesmo, que non tiña ningunha experiencia no tema.
Por se acaso, no título deste artigo puxen o ano da película para que non se confunda con outra do mesmo título pero temática moi diferente que triunfou nos últimos anos, protagonizada por Natalie Portman. Esta que eu vin en Youtube é un clásico do cine de piratas, que xa leríades algunha vez aquí que me gusta bastante. Pero vaia, tampouco me pareceu nada do outro mundo (xa levei varias decepcións deste tipo nos últimos tempos, vou ter que ir reflexionando sobre o tema).
"O cisne negro" foi dirixida en 1942 por Henry King e no seu elenco destacan Tyrone Power, Maureen O`Hara, Laird Cregar, George Sanders e Anthony Quinn, entre moitos outros.
Antes de comentar de que vai a historia (vaia, tampouco ten tanto de particular, é outra película de piratas clásica, sen máis) direi que me desconcertaron unhas cantas cousas nesta película. A primeira delas foi o papel do mítico pirata Henry Morgan, que foi nomeado gobernador de Xamaica polo propio rei inglés cando supostamente ía ser aforcado, coa intención de que el mesmo rematara coa piratería no Caribe. Pois parece que foi certo, que nos seus últimos anos de vida se dedicou a iso, aínda que non con moito éxito. A outra cousa que me desconcertou é que o "cisne negro" non era o pirata máis importante da historia, senón o barco do "pirata malo" da historia, chocoume un tanto a elección do título.
Pois iso, nun momento de auxe da piratería no Caribe, todos cren que Morgan vai ser aforcado en Londres, pero ao pouco tempo aparece en Xamaica como gobernador da illa (Port Royal era algo así como a capital do gremio), coa intención de perseguir aos seus antigos compañeiros. Isto causa bastante decepción na profesión, pero algúns dos seus aliados, como o principal protagonista da película (Jamie Waring) intentan axudarlle no nobre pero case utópico propósito. Pola contra, outros como Billy Leech (o capitán do "Cisne negro") póñense totalmente en contra.
Por se non chegara con iso, as antigas autoridades de Xamaica, que non eran en absoluto piratas senón aristócratas (vaia, se cadra eran máis piratas que os outros) non levan nada ben este cambio (lóxico) e xogan ao dobre xogo de pasarlle información sobre os movementos de Morgan aos piratas díscolos, suponse que para provocar máis caos. Ademais, Jamie Waring namora da filla dun deses aristócratas, pero non é en absoluto correspondido, pero ao final si.
E a película trata diso, das estrataxemas duns e doutros, de piratas que queren pasarse ao lado bo da lei enfrontándose aos seus antigos aliados e camaradas, e dos aristócratas meténdose polo medio e armando máis lío, con final feliz, por suposto.
Seguimos avanzando pola Biblioteca Galega 120, a colección de literatura galega que A Voz de Galicia editou no ano 2002, cando se cumprían 120 da súa posta en marcha como xornal diario. Hai uns días lin o volume 107, titulado "Os xenerais de África" e escritor polo poeta e fotógrafo Víctor Vaqueiro, aínda que esta obra está composta por 10 relatos breves.
O autor non escribe mal, aínda que creo que escribiu pouca narrativa. No epílogo confesa que todas as historias teñen algo ou moito que ver con Vigo e que o título que estaba pensado inicialmente era "Vigueses". Pero alguén comentoulle que era unha referencia demasiado obvia, e era mellor cambialo por outro. Se non me engano, os Xenerais de África é unha referencia de relativa importancia nun dos relatos, ambientado na época do golpe de estado do 36, que foi liderado polos Xenerais de África (con Franco á cabeza), pero nada máis. Así que tampouco teño claro que este título sexa moi representativo da obra.
Hai varios baseados no mundo do fútbol, deporte do que debe ser seguidor, e polo visto, do Celta. Hai outros dous, que están bastante separados na obra, que contan un mesmo suceso, un asasinato dunha persoa a outra, dende os dous puntos de vista: curioso. Xa digo, 10 relatos, cada un deles de 8-10 páxinas de media, doados de ler en xeral, agás algunha excepción.
Hai anos lin unha interesante novela (pero baseada en historia real) escrita por Robert Edsel que falaba sobre este tema, e agora acabo de ver a película baseada naquel libro. No tramo final da II Guerra Mundial, un grupo de expertos aliados, algúns militares e outros que foron militarizado para a ocasión, principalmente estadounidenses, con apoio dalgún británico e franceses, intentaron salvar a maior cantidade posible de obras de arte europeas que estaban en mans dos nazis, e que corrían moito perigo se estes decidían destruílas ao ser derrotados, como parecía que ía suceder. Non me negaredes que semella un tema moi interesante.
"Monuments Men" foi dirixida en 2014 por George Clooney e o elenco (case todo masculino, claro, por estar tan militarizado) estaba formado por Clooney, Matt Damon, Bill Murray, John Goodman, Jean Dujardin, Bob Balaban, Hugh Bonneville e Cate Blanchett. Nada mal.
Pois iso, en 1943, vendo o rumbo que está tomando a guerra, algún militar estadounidense, preocupado por ese tema que non preocupaba case a ninguén, pide permiso para formar un pequeno grupo de expertos en arte (a maioría non están no exército, pero fannos entrar) que vaia por toda Europa para intentar salvar as obras de arte que aínda non estean en mans dos nazis, e localizar as que estes xa teñen.
Para ser máis operativos, ese grupo de sete homes divídese en varios (normalmente parellas), que van a diferentes países para intentar preservar, sobre todo, obras insignes que aínda non caeron en mans dos nazis. Nalgún caso conségueno pero noutros casos non é así, e incluso algúns deles morren no intento (mira ti que casualidade, case sempre lle pasa aos que non son estadounidenses).
Hai unha muller francesa, Claire Simon, que estivo traballando para altos xerarcas nazis e ten máis ou menos localizadas a maioría das obras que saen de París, pero négase a colaborar co axente estadounidense porque está convencido de que a súa única intención é levarse todo para América. Cando comproba que non é así, pásalle toda a información que ten, que é moita, e iso axuda a localizar moitas das obras antes de que os nazis as destrúan e de que os rusos, que están chegando polo outro lado, se queden tamén co botín como compensación de guerra.
Como curiosidade, parece que os nazis gardaron todo ese tipo de obras en minas e tamén nalgúns castelos, como o famoso castelo de Neuschwanstein (que Walt Disney utilizou como modelo para os seus).
Hai un ano, máis ou menos, naceu no IES Rafael Dieste da Coruña un curioso programa de normalización da lingua galega no ensino que, como tantos outros, era unha boa idea, pero que está tendo un éxito espectacular. Simplemente consiste en que o alumnado vaia visitando os comercios e outros establecementos públicos da súa zona de influencia e que pidan perimso para poñer un cartel que poña "Aquí tamén se fala galego".
Tivo un grande éxito, e convidaron a outros institutos públicos e colexios privados a unirse na campaña, e xa van uns 200 en toda Galicia. Ademais diso, tamén publicaban fotos nas redes sociais nas que se veían os carteis nos comercios. E tamén conseguiron (a súa viralidade debeu vir de aí) que algunhas figuras internacionais como Viggo Mortensen ou James Rhodes lles mandaran videos apoiando a campaña.
O seguinte paso foi, para rematar o curso, organizar na Praza da Tolerancia, no centro da mesma Cidade Escolar na que se atopa o instituto, un festival de música con grupos que cantan en galego. Durou toda unha tarde de venres, e ateigou a praza e os bares e restaurantes da zona, que seguro que agradeceron a iniciativa.
Tocaron catro grupos: Leria, Lontreira, Boyanka Kostova e Grande Amore. Leira é un grupo de pop-rock, o único "clásico" no que unha serie de persoas (neste caso, catro mulleres) tocan os seus instrumentos, e mirando para o escenario entendes de onde sae o son porque ves como tañen os seus instrumentos en directo. Nos outros tres grupos non pasa iso. Lontreira e Grande Amore parecéronme encadrados nalgo así como pop electrónico, que polo visto, gusta moito últimamente. Nos dous casos había un ou unha cantante (nalgunhas cancións máis), unha persoa (ás veces dúas) nas bases electrónicas na parte posterior do escenario, que é de onde saía a maior parte do son, e ás veces alguén tocando unha guitarra eléctrica que era moi difícil de distinguir entre o atronador son. Boyanka Kostova é o único grupo que non vimos, pero polo visto fan trap en galego, baseado en letras e melodías tradicionais. Estabamos ceando nunha terraza a uns 200 metros e as vibracións dos edificios eran terribles. Non teño moi claro se me perdín algo interesante, pero teñen moitos e moi fieis seguidores.
Hai algún tempo, por casualidade, entroume unha certa nostalxia por ver algunha das antigas películas de Tarzán en branco e negro protagonizadas por Johnny Weismuller, famoso campeón de natación. Mirei en Youtube e non atopei nada, agás fragmentos moi breves. É posible que non fixera unha búsqueda moi exhaustiva, pero mirei de novo a semana pasada e xa atopei completa e en español a primeira da saga, pero parece que a subiron hai só un ano. O caso é que puiden vela e aplacar a nostalxia.
"Tarzán dos monos" (vaia, o título orixinal semellaba máis ben "Tarzán o home mono") foi dirixida en 1932 por W.S. Van Dyke. Os papeis principais foron para Johnny Weissmüller, Maureen O'Sullivan, Neil Hamilton e C. Aubrey Smith.
A trama non ten moita chicha. Dous cazadores occidentais están nunha expedición en África intentando atopar un mítico cementerio de elefantes do que fala a poboación indíxena con moito horror. Eles só pensan na manchea de cartos que gañarían se atoparan todo ese marfil. Nese intre chega a filla dun deles, e outro, que é máis novo, namora dela.
Nunha das súas saídas, a fermosa muller é "raptada" por un estraño home mono que atopan no seu camiño, e que os ten totalmente desconcertados, porque non sabían da súa existencia. Jane (ese é o nome da filla) volve á expedición co seu pai e o seu compañeiro de caza, pero xa é moi diferente a opinión que ten de Tarzán. Toda a expedición é capturada por outros indíxenas pouco amistosos e Tarzán, Chita e os elefantes axudan a liberalos. Como un dos elefantes está ferido, diríxese por el mesmo ao cementerio.
O outro día púxose a tiro, de novo, esta película. Soábame que estaba baseada nunha novela negra escandinava, que están collendo moita boa fama nos últimos tempos, e pensei que podía ser boa idea vela. O reparto tamén semellaba bastante bo, e pensei que non podía ser moi mal se moitas desas actrices e actores aceptaron participar nela. Despois de vela, descubrín que a historia tiña que ver algo ou bastante coa cultura de Groenlandia, e iso non me pareceu nada mal.
"Smilla: misterio na neve" foi dirixida en 1997 por Bille August. No elenco están Julia Ormond, Gabriel Byrne, Richard Harris, Vanessa Redgrave, Robert Loggia ou Jim Broadbent, non está nada mal para ser unha película danesa. Está baseada nunha novela dun tal Peter Hoeg (por certo, o título da novela tamén fai referencia á especial percepción da neve de Smilla). A neve é un elemento importante na película.
A min soábame que o plantexamento da historia partía de que morría un neno no centro de Copenhage, que todos opinaban que era un claro suicidio, pero que unha muller que andaba por alí cerca notaba indicios de que non era así. Esa é a segunda escena da película. A primeira escena da película está ambientada nun deserto xeado a mediados do século XIX, onde se ve a un pescador que se ve sorprendido pola onda xerada por un meteorito ao caer sobre a terra. Recoñeceredes que o comezo é impactante e intrigante: que relación pode haber entre esas dúas cousas tan aparentemente lonxanas? Pois haina.
Esa muller que opina que o rapaz non se suicidou era unha veciña del que lle tiña moito cariño, e que o coidaba en ocasións, porque os seus pais eran inuits groenlandeses que estaban habitualmente borrachos (polo visto, os inuits de Groenlandia teñen serios problemas co alcol, cousa que eu non sabía, en absoluto). A muller (obviamente, Smilla) tamén sabía que o rapaz tíñalle medo ás alturas, e non lle cadraba en absoluto que o rapaz se suicidara tirándose dende a azotea, que é a versión que defenden as autoridades. Para rematar, ela tamén naceu en Groenlandia, a súa nai era inuit (xa morreu) e o seu pai é un prestixioso médido en Copenhage, co que aínda ten contacto fluído. Por nacer en Groenlandia, ten percepcións da neve que a maioría non teñen, e iso faille ver cousas que os demais non ven.
En definitiva, que ponse a investigar pola súa conta e descubre que está pasando algo bastante estraño. O rapaz era examinado periodicamente por importantes médicos daneses, sen razón aparente, e detrás de todo iso semella estar unha potentísima empresa. Polo que parece, todo parece ter relación con aquel meteorito que caeu no século XIX, que trouxo algún microorganismo moi perigoso, e que xa provocou mortes e estrañas doenzas. A empresa quere aproveitalo enerxeticamente, pero está investigando as consecuencias que pode provocar ese microorganismo, que non están nada claras.
Xa o comentei aquí algunha vez, e se analizades o meu perfil intelectual (dubido que perdades o tempo en cousa tan inútil), seguramente non entendades moi ben por que me atraen as películas da saga de "Mad Max". Crédeme: eu tampouco o entendo, pero algo deben ter. Agora xa só me falta a primeira (que probablemente será a mellor, como pasa en case todas as sagas), e creo que hai pouco sacaron outra, que non sei aínda moi ben se está en cines ou se xa non o está.
"Mad Max 3" foi dirixida en 1985 por George Miller (creador da saga) e George Ogilvie (non sei exactamente como se repartiron o traballo). Os papeis estelares son para Mel Gibson (obviamente) e para Tina Turner, que cantou algunha das cancións da banda sonora, que se converteron en éxitos do momento. O resto non me soan de nada, e semella que tiveron certa traxectoria no audiovisual de Oceanía (Australia e Nova Zelanda, obviamente), pero non moito máis alá.
Non hai moito que contar da trama nesta saga. Carreiras, pelexas e bastante salvaxismo, pero as paisaxes dos desertos australianos son unha pasada, e incluso hai un fermosísimo oasis. O Max este chega a unha estraña cidade no medio do deserto que se chama NegoCidade, unha cidade bastante tenebrosa onde todo se negocia.
Nesa cidade manda a Tía Ama, muller corrupta e que malmete para mandar aínda máis. O único que non está totalmente baixo o seu control é o Submundo, un "paraíso" subterráneo que xera o metano da merda dos cerdos que dá electricidade á NegoCidade. Alí manda o Mestre Golpeador, un ser dividido en dúas partes independentes pero moi unidas: na parte superior un anano moi intelixente, e na inferior un xigante cunha forza descomunal.
Mad Max provoca a situación para enfrontarse ao Mestre Golpeador na Cúpula do Trebón, unha semiesfera na que se enfrontas dúas persoas e da que só pode saír unha viva. Finalmente gana Max, obviamente, pero non é el quen mata ao Golpeador (o Mestre sobrevive, terá o seu papel despois). Debido a iso, ten que marchar ao exilio polo deserto.
Estando alí, dá de casualidade cun grupo de nenos que vive nun oasis, liderados por dous adolescentes. Teñen unha estraña mitoloxía que lles fai confundilo cun antigo piloto de avión que os levou ata alí, e prometeu volver por eles despois de que o seu avión se estrelara, xa que os seus resto aínda están alí cerca.
El dilles que non é o piloto que están esperando e algúns dos nenos deciden fuxir polo deserto na súa busca. El decide axudalos pero acaban chegando a NegoCidade (tampouco é que haxa moitos sitios a onde ir) e enfrontándose aos seus habitantes, entre outras cousas, cun avión dun chalado que vive por alí cerca. Finalmente eses rapaces acaban chegando ás ruínas do que fora a cidade de Sidney e establécense alí.
Seguimos avanzando a boa velocidade cara ao final da colección Biblioteca Galega 120, que editou a Voz de Galicia no ano 2002, cando cumpría 120 anos de vida. Nesta ocasión foi a quenda do volume 106, titulado "A quinta de Saler", novela escrita por Antón Riveiro Coello.
A novela está ambientada, e boa parte da temática xira en torno a iso, no Couto Mixto, ese territorio do sur de Ourense que historicamente estivo entre Galicia e Portugal, e que tivo un estatus xurídico e político propio. E casualmente un día destes tamén entrevistamos na radio a un historiador que está moi especializado nese tema, entre outras cousas, por ser natural dalí mesmo.
A trama está moi ben. Un editor ten unha brillante idea para publicar unha nova novela coa súa editorial. Retará a dous escritores, que non poden coñecer ao outro, a escribir capítulos alternos dunha novela, cuxo punto de partida inicial o dá el mesmo cun breve texto. Ademais, cada un dos autores, teñen que acompañar cada capítulo cun movemento no taboleiro de xadrez, xogando así unha partida virtual.
Os dous elixidos son un home e unha muller, e parte da graza do libro consiste en narrar como están intentando adiviñar cada un deles quen é o outro, polo seu estilo. Un deles está convencido de que o seu contrincante é Méndez Ferrín. Na partir final da novela, incluso están vivindo bastante cerca entre sí, ata o impactante final.
Como xa dixen, avanzo axiña pola colección Biblioteca Galega que A Voz de Galicia publicou no ano 2022 co gallo do seu 120 aniversario. A colección está formada por 120 volumes e en poucos días caeron dous. E nos vindeiros caerá outro máis, pero non adiantemos acontecementos. Onte lin o volume número 105, que é "Veladas indecentes" do dramaturgo Manuel Lourenzo.
É un dos persoeiros máis importantes do teatro galego, leva xa 55 anos creando obras. Pero recoñezo que eu nunca conectei ben coa súa obra. Puiden ver unhas cantas obras, longas ou breves, máis ou menos recoñezo o seu estilo, pero non me engancha en absoluto. E as tres pezas breves deste volume non cambian a miña opinión, máis ben todo o contrario.
A pesar do título xeral de "Veladas indecentes", nin sequera teño claro cal é o fío condutor das tres peciñas:
- A primeira titúlase "A velada de Londres" e é claramente a máis comprensible. Só hai tres personaxes, que son Jonathan Harker e Mina, de "Drácula" e un tal Doutor, que por momentos semella ser o propio Conde Drácula. Os seus diálogos parecen lembrar á inmortal obra de Bram Stoker.
- "A velada espectral de Mister Peabody", nin comprensible nin indecente. Algo así como un xornal que está investigando un suposto escándalo urbanístico, pero todo resulta moi confuso e o final é absolutamente absurdo, se é que o ten, que nin sequera iso teño claro....
O volume número 104 da colección Biblioteca Galega que a Voz de Galicia editou no ano 2002 é a novela "O corazón portugués", escrita polo xornalista de Fene Ramón Loureiro. Como aquel ano se cumprían 120 ano da existencia dese xornal, a colección completa ten 120 volumes. E como os estou lendo por orde de numeración, xa estamos cerca de rematar. Se todo vai ben, esta mesma semana caerán os dous seguintes.
Recoñezo que non conseguín contactar coa novela. Tiña boas trazas pero non conseguín mergullarme na súa historia. A forma de escribir do autor, do que non lera nada antes, por momentos lembra a Álvaro Cunqueiro, que non é ningunha broma. Pero só é por momentos, e nos outros momentos, os personaxes que propón non acabaron de engancharme.
Está ambientada na Terra de Escandoi, que semella algún lugar entre Ferrol, Pontedeume e Mondoñedo, porque diferentes escenas teñen lugar nesas zonas. Os personaxes son actuais (algún deles ata sae a correr, vicio moi actual), e algún ten leves referencias ao pasado. Varios morreron de morte tráxica e inesperada e parece que non teñen moi claro se xa están noutro mundo ou aínda neste. Outro dos personaxes principais perdeu á súa amada e tampouco sabe que facer da súa vida. Ou sexa, que a historia tiña bos vimbios, pero non conseguín pillarlle o punto.
Onte había unha cita ineludible na Coruña. Cumpríanse 45 anos dende que Milladoiro fixera o seu primeiro concerto, no colexio dos Salesianos. A cousa parece que saíu ben, e case medio século despois, volveron para agradecer aquel impulso inicial. O concerto foi no Pazo da Ópera.
Coincidín con varios colegas, e algún deles non lembraba ter estado nunca nun concerto de Milladoiro. Saíu autenticamente marabillado, pero os que xa estivemos varias veces sabemos que é o seu nivel habitual. Por desgraza, xa non poden tocar algunhas das súas pezas, nas que destacaba a arpa, porque xa non hai ninguén no grupo que a toque. Eu considero que os seus 7-8 primeiros discos son autenticamente inigualables, e se só tocaran pezas deles, o concerto non perdería calidade, penso que máis ben a ganaría, pero vaia, tamén está moi ben así.
Dende hai máis de 10 anos teñen unha formación estable, despois dunha época con bastantes cambios. Seguen os tres fundadores que chegaron do grupo Faíscas do Xiabre, formado en Catoira a finais dos 70. Son Nando Casal, que toca gaita, clarinete e frautas, Xosé Ferreiros, que toca gaitas, frautas, algún instrumento de corda como mandolina ou bouzouki e tamén a pandeireta, e Moncho García, que toca só percusión. Harry C leva xa máis de 25 anos como violinista, e xa é o cuarto que ten o grupo, pero semella xa o máis estable. Manu Conde leva case 25 anos tocando a guitarra e o bouzouki. E o último en incorporarse foi Manuel Riveiro, que toca todo tipo de teclados, piano e acordeón.
A sorpresa para min foi que en parte do concerto estivo unha segunda violinista, que tamén cantou en varias cancións, e que se chama Ilduara. Polo visto, é Ilduara Vicente, e é a filla de Pepe Ferreirós. Non sei se vai ser unha nova incorporación do grupo ou só colaboradora puntual, tendo en conta que violinista xa teñen. En tres pezas tamén saíron o bailarín Xesús Quiroga e unha compañeira, para amenizar a escoita coa danza.
Outra cousa que non facía dende había tempo era ir á sala Mardi Gras. Xuraría que foi a primeira vez dende a pandemia. Aproveitei que andaba por cerca, despois de visitar o Museo de Belas Artes polo Día Internacional dos Museos, e alí me presentei.
Non me desagradou o grupo Zavala. Está formado por Carla Romalde (impresionante a súa voz), Ana Lage (baixo), Elena Zas (piano), Victor Ledo (guitarra) e Carlos Castro "Kos" (bases electrónicas). Podería definirse como pop electrónico. Soan bastante frescos e cantan en galego (se non, non estaría eu alí).
Acaban de sacar a primeira parte do seu primeiro disco, titulado "Pequeno manual para grandes cambios. Teoría e Práctica". Ten unhas 13 cancións, e a segunda parte, que teñen previsto publicar a finais deste ano 2024, terá outras 13. O malo (para min) é que só o editaron en formato vinilo, polo que me pareceu entender. Pero haberá que seguirlles a pista, teñen moi boa pinta.
Estes días puiden descansar bastante (por fin) e puiden permitirme moitas cousas que normalmente non podo facer. Por exemplo, ir ao CGAI (creo que o seu nome oficial agora é o de Filmoteca de Galicia). A verdade é que ía co umbral de esixencia algo baixo e case calquera cousa me podía valer, pero o cine xaponés, aínda que me resulta algo alleo e estraño, normalmente depara sorpresas interesantes, sobre todo se é clásico e contrastado, como a película que fun ver eu.
"Contos da lúa pálida" foi dirixida en 1953 por Kenji Mizoguchi, un dos directores xaponeses máis prestixiosos (o seu nome sóame moito, pero non sei se vira antes algunha película súa, xuraría que non). Os principais papeis do elenco son para Masayuki Mori, Machiko Kyō, Kinuyo Tanaka, Eitarô Ozawa, Ikio Sawamura, Mitsuko Mito, Kikue Môri e Ryosuke Kagawa. Non coñezo a ningún deles, o único nome que me soa vagamente é o da actriz Kinuyo Tanaka, se cadra porque tamén foi directora. Como última curiosidade, direi que había dous títulos alternativos ao que puxen, engadíndolle "de agosto" ou "despois da chuvia". A verdade é que ningún deles nin o orixinal parecen dicir nada sobre a historia en si.
Genjuro e Tobei son dous irmáns que viven na montaña, na época feudal do século XVI, cando hai unha guerra civil. Genjuro é ceramista e ten muller e un fillo pequeno, está sempre obsesionado con ganar cartos vendendo as súas cerámicas na cidade. Tobei é campesiño, axuda ao seu irmán, está casado, pero a súa obsesión é moi diferente, quere ser un samurai de prestixio, cando aparentemente non reúne as cualidades necesarias para conseguilo.
Finalmente acaban chegando as tropas dun dos exércitos á súa aldea, saquéana para non variar, e polos pelos, os cinco conseguen fuxir nunha barca polo lago. Despois de atoparse cun barqueiro que foi atacada polos piratas, e que morre diante deles, deciden que discretamente a muller e o fillo de Genjuro volvan á aldea, para esperalos alí. Seguramente, agora que xa pasaron os soldados, volverá alí a tranquilidade. Genjuro, Tobei e a súa esposa seguen para a cidade, a ver se conseguen os seus diferentes obxectivos.
A súa sorte é moi dispar. A muller de Tobei ten que escapar, é violada por uns soldados e convértese en prostituta. Tobei ten unha tremenda sorte e convértese nun samurai moi prestixioso facendo unha trampa que ninguén pode descubrir. Nun dos seus paseos pola cidade atópase coa súa muller, e pensan na posibilidade de unirse de novo, pero na película esa historia xa non volve saír, para centrarse na sorte de Genjuro e a súa familia.
Genjuro gana moitos cartos, pero cae perdidamente namorado dunha estraña muller chamada Wakasa, á que acompaña á súa casa xa que lle mercaron bastante mercancía. Van á súa casa na montaña e ela proponlle que casen, el non lle di nada de que xa está casado e ten un fillo, porque non pode crer a tremenda sorte que lle sorrí nese momento. Pero, aos poucos, vaise decatando de que a casa e a familia son moi estrañas e xa non ten tantas ganas de quedarse. Un día, esperta e é atacado por uns soldados, e nese intre decátase de que a casa idílica na que pasara as últimas xornadas está totalmente destruída e en ruinas dende hai tempo. Volve sen nada para a súa casa, e cando chega, descubre que a súa muller foi asasinada por uns ladróns, e de que os veciños levan algún tempo coidando do seu fillo pequeno.
Fun ver "Matria" ao Fórum Metropolitano da Coruña, xa que tiña moi boas críticas e levou uns cantos premios.
Foi dirixida en 2023 polo debutante Álvaro Gago, e a historia está baseada libremente na vida dunha señora que coidaba do seu avó. O protagonismo total é para María Vázquez. Dos poucos papeis que teñen algo de peso destacamos a Santi Prego, Soraya Luaces, o mítico Eduardo Rodríguez Cunha "Tatán" e Susana Sampedro.
A historia non ten moita complicación. Conta a vida cotiá de Ramona, unha traballadora das Rías Baixas, que traballa nunha fábrica da conserva, tamén nun barco, e que vai saíndo adiante con moita precariedade. Convive cun langrán que está maiormente borracho, e intenta sacar adiante a unha filla que xa se independizou, traballa nun bar e convive cun rapaz que traballa nunha panadería, aínda que a nai está aforrando para que estudie.
Decide marchar da fábrica porque chega un novo dono que baixa aínda máis o precario salario, e busca traballo nalgunha casa. Consegue a praza nunha casa na que vive un señor que quedou viudo hai pouco. O señor semella algo arisco e reservado ao comezo, pero acaba resultando moi amable e respectuoso. Na vida de Ramona van pasando cousas, pero a súa actitude semella algo autodestrutiva, e finalmente decide "marchar", aínda que non queda claro a onde.
Este ano dedícanlle o Día das Letras Galegas á escritora coruñesa Luisa Villalta. Nos últimos días chegáronme uns cantos documentos escritos dedicados completamente a ela, basicamente de Nós Diario e da Voz de Galicia, como todos os anos.
Comecei por un suplemento de 24 páxinas que viña coa Voz de Galicia. A continuación fixen o mesmo cun de 48 páxinas que publicou Nós Diario. Hai que ter en conta que unha parte nada despreciable deses suplementos traen publicidade institucional da Xunta, Deputacións e moitos concellos, ademais dalgunhas empresas privadas. Así que, das posibles 72 páxinas, facilmente puido quedar en 50 páxinas para ler, como moito.
E rematei co típico libriño sobre a autora que publica todos os anos a Voz de Galicia, que sempre lle encargan a algunha das xornalistas de plantilla, e esta vez tocoulle a Sara Pérez Peral, que traía algunhas entrevistas a amigas da autora e algúns textos máis, sobre todo publicados na Voz de Galicia.
E completei todo isto, nun intervalo de horas bastante breve, coa webserie "A rebelión da palabra" que publicou a Real Academia Galega en Youtube. Son 6 capítulos (abaixo póñovos o primeiro), cada un deles dura entre 15 e 20 minutos, así que en total son cerca de 2 horas, moi interesantes para coñecer ao personaxe.
Foi unha escritora polifacética, que escribiu ensaio, teatro, narrativa (relatos e novelas) e tamén ensaio, incluso fixo algunhas traducións. Apenas coñezo nada da súa obra. Estou lendo fragmentos da súa poesía estes días, pero non me está transmitindo nada especial. Os especialistas din que a súa obra non é de comprensión sinxela. Vin representada hai anos unha das súas obras, "O paseo das esfinxes", pero tampouco me dixo nada especial. Como o que máis me gusta é a narrativa, a ver se podo ler algunha das súas obras desa índole, a ver que me din.
Non lembro que eu tivera trato directo persoal, pero si lembro que a coñecín ao final da súa breve vida na Agrupación Cultural Alexandre Bóveda. Era socia da nosa entidade, e coincidín con ela en bastantes actos, supoño que algunha vez estaríamos falando xuntos nalgún grupiño. A súa morte foi traumática, de xeito fulminante por unha meninxite, case dun día para outro, despois de dar clase no IES Isaac Díaz Pardo de Sada, onde levaba moitos anos de profesora. Eu xuraría que uns días antes estivo nun recital de poesía organizado pola nosa asociación, e que aquela foi a última vez que a vin, pero tampouco podo aseguralo.
Dende hai uns anos, celébrase no Ágora da Coruña por estas datas un concerto ben bonito. As entradas son de balde, pero entréganllas ás persoas que sacaron libros en galego nalgunha das fantásticas bibliotecas municipais. Chámase o ÁgoraSon e, obviamente, sempre traen a grupos que cantan en galego.
Nesta ocasión trouxeron ao divertido grupo de rock Familia Caamagno, que comezou a súa andaina en Sigüeiro hai algo máis de 10 anos. Xa sacaron catro ou cinco discos, aínda que os primeiros son EPs. O certo é que, a pesar diso, tampouco teñen tanta produción musical, porque as súas cancións son bastante breves, e raramente teñen máis de 8 cancións, así que os seus discos duran media hora ou menos.
Ademais, nos directos teñen costume de tocar as cancións en bloques de 2 ou 3 seguidas. Por momentos, semella un concerto de punk, pero dende logo, resultan moi amenos e divertidos. O nome fai referencia ás míticas familias da mafia italiana (por iso o de "CaamaGNo"), e eles preséntanse con ese apelido e nomes con certa resoancia italiana: Manuele, Toni, Lano, Jess e Francesco.
Pois nada, que se non os vistes nunca, animádevos se se cruzan no voso camiño, que é unha boa experiencia.
Hai moita xente que considera "O Padriño" (xa non imos discutir cal das tres é a mellor ou gusta máis, hai opinións moi variadas) a mellor ou unha das mellores películas da historia. A min non me parece para tanto, pero recoñezo que é unha película que se ve con agrado. O outro día botaban a primeira parte no espazo de cine clásico da 2 e non lle fixen ascos. Pareceume entender que nas vindeiras semanas caerán as outras dúas, así que aproveitarei para revisionalas, que xa había tempo que non tocaba.
Foi dirixida en 1972 por un novato chamado Francis Ford Coppola, e no seu extensísimo reparto destacan Marlon Brando, Al Pacino, Robert Duvall, James Caan, Diane Keaton e Sterling Hayden, aínda que se poderían mencionar moitos máis.
Como é moi coñecida, bastante longa e pasan moitas cousas, tampouco vou extenderme demasiado na trama, que xa a sabedes de sobra. Só direi que na familia Corleone hai que facer un relevo na cúspide, porque a batalla entre as cinco familias da mafia italiana de Nova Iork provoca un atentado contra a vida de Don Vito, o xefe dos Corleone. Está a piques de morrer, pero conseguen salvalo e sácano incluso do hospital, onde estaba moi exposto. Ao final, morre de morte natural.
O seu fillo Michael, o máis novo, que estaba na II Guerra Mundial, recén rematada, non quería saber nada dos negocios da familia. Pero vendo a situación da mesma, decide implicarse, e acaba sendo o líder ao amosar unha capacidade que supera claramente ao resto de irmáns. Véngase de todas as familias rivais e queda como o xefe máximo.
Agora hai que ver as outras dúas partes para lembrar como evoluciona a historia. Xa digo, vinnas hai moitos anos e só lembro algunhas escenas e situacións da segunda. Da terceira, nin iso. A película resulta moi agradable de ver, e dinámica, pero intuir cales son os momentos nos que van pasar as cousas máis impactantes quítalle algo de misterio, obviamente. Como das outras dúas apenas lembro nada, espero que me sorprendan máis.
Hai pouco conseguín ver, por fin, o "Laberinto do fauno", unha das películas máis exitosas de Guillermo del Toro. E iso lembroume que, hai moitos anos, vira e gustárame moito "Cronos", a súa primeira película. Ademais diso, sabía que esta última película estaba dispoñible en Youtube. Atando cabos, rematou sucedendo o que era previsible.
"Cronos" foi a primeira película mexicana dirixida por Guillermo del Toro, xa no ano 1992, cando tiña menos de 30 anos. Os principais papeis no elenco son para Federico Luppi (arxentino), Ron Perlman (estadounidense) e Claudio Brook (mexicano).
No século XV, un alquimista español deseñou un curioso mecanismo, con forma de escarabello dourado de metal, que serve para dar a vida eterna. Faino a través dunha agulla metálica que bombea un líquido secretado por un estraño insecto que hai no seu interior. Dalgunha estraña maneira, ese artefacto chegou a un anticuario chamado Juan Gris, metido dentro dunha talla dun santo xa algo deteriorada, e deu con el de casualidade.
Accidentalmente, accionouse o mecanismo e cravouse a agulla na man do anticuario. A partir dese momento, séntese moito máis enérxico e xuvenil. Xusto nese momento, aparece na súa tenda un tipo anglosaxón, disposto a pagar unha boa suma por levarse a talla do santo, e o anticuario acepta encantado, pero sen o mecanismo, que o gardou para el. O comprador enterouse de que podía estar alí, porque o seu tío, un millonario que está morrendo, leva anos buscando ese mecanismo, para salvar a vida, e dálle a pista e os cartos para que merque a talla e consiga o mecanismo.
Obviamente, a partir dese intre, o anticuario é perseguido polos outros, para conseguir o mecanismo, pero o sobriño non sabe moi ben de que vai a cousa, e tampouco pon moito interese, porque prefire que o seu tío morra, e así cobrar a herdanza. Por certo, cando comezas a "pincharte" con ese mecanismo, aparte de ter máis enerxía, tamén tes moita máis ansia de consumir sangue humano, así que convérteste, máis ou menos, nun vampiro. E polo que parece, tamén tes certa capacidade para resucitar, en determinadas circunstancias. Que a vida eterna non che é calquera cousa.
Aí tedes a película completa, por se queredes vela.
Estamos xa case a final de curso, a cabeza está xa moi cansa, e necesita lecer continuamente, aínda que ás veces non sexa de calidade suprema. Pero nesta ocasión aínda tiven boa puntería. Buscando unha película de ciencia-ficción (xa sabedes, un dos xéneros que máis me gusta) en Rakuten, atopei esta película, tiña valoracións razonablemente altas e varios actores coñecidos, non duraba demasiado... A elección foi bastante boa, non se pode negar.
"A memoria dos mortos" foi dirixida en 2004 por Omar Naim, un director libanés do que non oín falar nunca, e do que polo visto, esta é a súa película máis destacada. As principais figuras do elenco son Robin Williams (sobre todo, monopoliza a película), Mira Sorvino e Jim Caviezel. A curiosidade do seu título é que o orixinal é "The Final Cut" (poderíamos traducila como "A montaxe final", e ten moito sentido), pero deixárona para o mercado hispano-falante como "A memoria dos mortos", tradución moi mala, pero que tamén ten sentido na historia.
Alan Hakman é o mellor "montador" ou "editor" da empresa Eye Tech, que se fixo de ouro co Chip Zoe, un chip que algúns pais con recursos implantan no cerebro dos seus fillos xusto ao nacer, e que grava toda a súa vida. Cando esas persoas morren, un montador da empresa colle a gravación, e elabora un breve documental que se proxecta durante o funeral. Obviamente, os montadores censuran todas as cousas malas e só proxectan as interesantes e emotivas. Moitas persoas de ética dubidosa queren a Alan como montador. Por certo, os pais non poden dicirlle aos seus fillos e fillas que teñen o chip implantado ata os 21 anos.
Un día, Hakman recibe o encargo de elaborar a película da vida de Charles Bannister, un dos fundadores de Eye Tech, que ten fama de ser un bo peixe. Obviamente, ten que censurar moitas cousas que ve nos vídeos, pero nunha escena sen importancia aparece un tipo que lle recorda unha moi desagradable experiencia da súa infancia, e ponse a investigar sobre esa persoa. Tirando do fío, entérase de que el mesmo tamén ten implantado o chip Zoe, pero os seus pais morreron nun accidente de coche cando el era pequeno, e obviamente ninguén puido comunicarlle que o levaba posto. De xeito arriscado, consegue ver parte da gravación (estando aínda vivo, é posible pero moi perigoso para a vida do implantado) e comprobar que aquel amigo da infancia non morrera nun accidente que tiveron (como el pensaba), senón que simplemente quedara ferido.
O outro día, no espazo de cine clásico da 2, botaban "Os violentos de Kelly". A min non me gusta demasiado o cine bélico, pero a estas alturas de ano xa estou demasiado canso como para tomar decisións moi sesudas, e esta película non a vira nunca. Ademais, tiña pinta de ser unha película estadounidense bélica pero bastante en plan comedia, igual que "MASH", así que podía valer. De feito, algún dos actores estivo nas dúas películas, e facendo papeis similares. Pero, vaia, unha vez vista, paréceme un disparate.
Foi dirixida en 1970 por un tal Brian Hutton do que nunca oíra falar. No elenco destacan actores (porque non hai nin unha soa muller) como Clint Eastwood, Donald Sutherland, Telly Savalas, Don Rickles, Carroll O'Connor, Harry Dean Stanton, Gavin MacLeod, Stuart Margolin e Karl-Otto Alberty. Por certo, o do título tamén ten coña. A tradución do orixinal sería "Os heroes de Kelly" (Kelly é o apelido do soldado que ten a idea do atraco ao banco, do que agora falaremos). Aquí chamouse "Os violentos de Kelly" e en Hispanoamérica preferiron "O botín dos valientes".
A historia non dá moito de sí, e é bastante disparatada, aínda que semella estar baseada nun feito real, pero aínda así, apenas hai información sobre el, así que os guionistas deberon ter bastante liberdade. A rodaxe transcorreu mentres sucedía a guerra do Vietnam, e como sucedeu daquela con "MASH", parece que pretendía dar a impresión de que o militarismo estadounidense non tiña moito sentido. Ademais, as cancións da banda sonora tiñan o típico espírito californiano dos anos 70, así que non pegaba nada nunha película ambientada na Francia do final da II Guerra Mundial. Pero todo dá igual cando hai ganas de ganar cartos cunha película. Foi rodada na antiga Iugoslavia, entre outras cousas, porque era un país que tiña aínda nos 70 moito material bélico dos anos 40 nun estado de conservación razonablemente bo.
Un batallón de apáticos e desmotivados soldados estadounidenses, que están cruzando Francia despois do desembarco de Normandía, apresan a un comando alemán. Conversando cun deles, descubren que nun banco dunha vila cercana, pero que está do outro lado das líneas inimigas, hai un fabuloso cargamento de lingotes de ouro, que vale moitos millóns de dólares.
Kelly, que é quen descobre o feito, comeza a conspirar e a convencer a outros soldados para que colaboren con el para levar adiante o atraco. Dálles igual o curso da guerra e pasan moito das incomprensibles ordes dos seus superiores, pero o ouro si que os motiva. Resúltalle bastante doado convencer a todos os do batallón para ese obxectivo.
Acaban chegando á vila e intentan planificar o atraco, pero atópanse con certa resistencia dos alemáns, que teñen alí un pequeno destacamento que acompañan a tres tanques Tiger. Os estadounidenses chegaran alí con tres tanques Sherman guiados por un tipo que está moi chalado. Parece que os tanques alemáns son moito mellores que os estadounidenses, pero tiran para diante. Acaban dobregando a todos agás a un dos tanques alemáns.
Pero charlan co seu comandante e convénceno axiña para que se una ao seu grupo. De feito, a porta do banco é volada por un obús do tanque alemán. E casualmente, entran no banco, e nada máis entrar, hai un grande bulto no medio formando por todas as caixas cos lingotes. Cóllenos e vanse, así de sinxelo. Vaia disparate.
Había tempo que tiña ganas de ver esta película, pero non foi posible ata onte pola noite. Como xa dixen en moitos máis casos, se non vin antes unha película española de hai case 20 anos, debe ser que moito esforzo non fixen, e así é, pero logreino por fin.
"O labirinto do fauno" é unha produción hispano mexicana dirixida por Guillermo del Toro no ano 2006. O máis destacado do elenco está formado por Ivana Baquero, Ariadna Gil, Sergi López, Doug Jones, Maribel Verdú e Álex Angulo.
Está ambientada nalgún lugar do norte de España no ano 1944. Un pequeno grupo de militares franquistas está intentando rematar cun dos últimos núcleos de guerrilleiros. Teñen unha base instalada, os militares, a carón dun muiño, e ao seu lado hai un estraño labirinto de pedra que semella abandonado. A ese lugar chega a muller do sanguinario capitán, acompañada da súa filla Ofelia, que ten pouco máis de dez anos. Esta muller xa estivera casada, pero o marido morreu, e ela casou de novo con este capitán, ao que Ofelia coñeceu por primeira vez nesta visita, e non lle gustou dende o primeiro momento (o certo é que o tipo non facía o máis mínimo por caer simpático nin ser querido, era un militar franquista, e punto).
En paralelo a todo isto (seguramente a ambientación podía ter sido outra totalmente diferente, e seguramente podería funcionar igual de ben) existe un mundo de fantasía no que facilmente entra Ofelia, moi dada a ler contos de fadas. Nada máis chegar, entra en contacto cun insecto do tipo mantis, que lle persegue. Na primeira noite revélase que ese insecto realmente é unha fada.
Lévaa ao labirinto, e ao cruzalo, chegan a un pozo profundo polo que baixan unhas escaleiras. Alí preséntase un fauno que di levar moito tempo esperando por ela. Dille que foi unha princesa que fuxiu da mansión dos seus pais, pero que todos esperan e desexan que algún día volva. Pero para facelo, debe demostrar unhas cualidades por medio da superación de tres probas. Vainas facendo, con máis ou menos atrancos, atopándose en lugares e con personaxes moi estraños. Non vou desvelar o final, pero direi que o mundo real ponse moi chungo pero o mundo de fantasía ponse moito mellor. Merece ser vista.
Sempre me gusta moito asistir a este ciclo de contacontos que se celebra todos os anos a poucos minutos da miña casa, no Fórum Metropolitano, pero este ano non foi posible apenas, cadroume bastante mal.
Este ano só puiden asistir á primeira das funcións, a do mércores, na que contaba Cándido Pazó. Como digo ultimamente, gústame moito, xa perdín a conta das veces que o vin actuar (e sumei outra máis), pero xa non o vexo tan áxil nin resultón coma antes. Xa pasa claramente dos 60 anos, e supoño que a idade non perdoa. Aínda así, sempre resulta agradable asistir a unha das súas contadas.
O resto do artigo vai ser para explicar o que me perdín. Unha das visitas que máis me atraía era a segunda, a do xoves, Sole Felloza, unha contadora uruguaia que leva máis de 20 anos en Galicia contando en galego. Crucei a cidade case de punta a punta para vela, pero cheguei uns minutos tarde e o acceso ao auditorio xa estaba pechado, outra vez será. O venres viña un tal Alexandre Sá, que creo que é portugués ou brasileiro, pouco máis sei. E o sábado actuaba o meu colega Victor Grande, ao que tamén xa vin actuar unhas cantas veces, pero ese día resultábame imposible asistir.
Este ano están botando no Teatro Colón da Coruña un ciclo titulado "As mellores películas da historia". É unha proxección mensual, sempre en xoves pola tarde, e a verdade é que a selección de películas non é nada mala. Antes e sobre todo despois da proxección, hai un coloquio dirixido polo crítico Javier Trigales que sempre conta cun invitado ou invitada interesante. Eu normalmente non podo ir porque na tarde dos xoves traballo, pero neste mes de abril, casualmente, a semana que botaban a película tiña o xoves libre (porque me cambiaron a reunión semanal de día). Botaban "O piano", unha película de hai tres décadas que tiña moi boa fama, pero que eu aínda non vira. A convidada foi a directora Jaione Camborda, que acaba de ganar a Concha de Ouro de San Sebastián cunha película galega, "O corno", por primeira vez na historia.
"O piano" foi dirixida pola neozelandesa Jane Campion no ano 1993. Os catro papeis principais son para Holly Hunter, Anna Paquin, Sam Neill e Harvey Keitel. É unha produción neozelandesa, australiana e francesa, que levou moitos premios (Cannes e Óscar os máis destacados). É bastante famosa a banda sonora do compositor británico Michael Nyman, esa si a coñecía eu dende hai anos.
Ada McGrath é unha muller escocesa que tivo unha filla cun pianista que desapareceu. É muda e a súa filla fai de intérprete, aínda que ela tamén leva un pequeno caderno no que escribe cando quere facerse entender. A mediados do século XIX, o pai de Ada véndea a un neozelandés, xunto co seu piano, instrumento co que ela se expresa moi ben. O traslado de Escocia a Nova Zelanda é terrible, e déixana nunha praia, onde a recolle o seu novo "propietario" e marido. O marido e os seus axudantes maoríes levan todo para a casa, agás o piano, que é moi pesado e consideran irrelevante. Pouco despois, o marido véndelle unhas terras a un veciño, Geoge Baines, que ama a música e accede a trasladar o piano á súa casa, para que Ada poida tocalo alí.
A partir de aí, prodúcese unha curiosa historia de amor entre Baines e Ada. Baines semella ter cerca cultura occidental pero tamén leva na cara pinturas maoríes, ten unha personalidade ben peculiar. O marido sospeita que hai algo entre Baines e Ada, e a cousa non acaba demasiado ben. Finalmente Ada e a súa filla acaban volvendo para Escocia acompañadas do seu piano, aínda que con certos contratempos.
A película está ben, pero teño que recoñecer que me desconcertou bastante. Como xa teño dito aquí, eu son seguidor do romanticismo do século XIX, que gustaba de situar as historias en lugares exóticos e épocas lonxanas. Unha trama situada no século XIX en Nova Zelanda debería atraerme moito, pero non foi tanto así. Resultoume moi estraña e costoume conectar con ela. Xa sei que naquela época pasaban aquelas cousas, pero o punto de partida xa me parece bastante surrealista. Venden a unha muller muda cun piano a un tipo descoñecido que está a milleiros de quilómetros de distancia (a mediados do século XIX). Chegan dificilmente ao lugar e déixana medio abandonada nunha praia. Van buscala alí, e lévanse todo menos o piano, nun lugar que semella estar nun clima bastante hostil. Cando volven días ou semanas despois, o piano semella funcionar case perfectamente, cando se ve en moitas ocasións que pode ser levado pola marea case en calquera momento. Non sei, teño a sensación de que a historia era un triple salto mortal ao que lle ían engadindo detalles cada vez máis incribles.
Hai pouco cumpríronse cinco anos da morte do querido e añorado Xabier Docampo. Un grupo dos seus numerosos amigos, que destacan no mundo da cultura galega, decidiron facerlle unha homenaxe no Fórum Metropolitano da Coruña, co nome de "Polavila Docampo". Polo visto a verba "polavila" pode ser un sinónimo de foliada ou festa, e tamén pode ser unha reunión nocturna nunha casa para pasar o tempo. Polo que dixeron no acto, esta foi a primeira edición, pero a idea era facela todos os anos e de xeito itinerante.
Foi conducida por Paula Carballeira, Lois Pérez e Isabel Risco. Comezou coas intervencións de varios membros da Xeración Lamote: Paco Martín, Fina Casalderrey e Xavier Senín. Despois recitou algún poema de "Mans" o seu fillo Daniel Puente Bello. A continuación recitaron Dores Tembrás, Antonio García Teijeiro e Antía Otero, como pode verse no vídeo.
Tamén se leron textos de Xabier por parte dalgunha das súas amizades, como Francisco Fernández Naval, Mercedes Queixas, Irene Penas e Concha Blanco. Rematou a gala cunha rolda de contos de medo de Lois Pérez, María da Pontragha, Antonio Reigosa e Paula Carballeira. Uxía Senlle saíu en varias ocasións a cantar, incluso algunha peza recén composta e que estreaba alí.
Entre pitos e frautas, a gala durou unhas dúas horas e media, pero resultou moi emotiva.
A Semana Santa rematou coa proxección de "Barrabás" no luns de Pascua, no espazo de cine clásico da 2. Xa dixen aquí moitas veces que as películas de temática bíblica non me desagradan en absoluto, contan historias ben interesantes con moita épica. Pero recoñezo que esta non a coñecía nin oíra falar dela, pero non estivo nada mal.
"Barrabás" foi dirixida polo versátil Richard Fleischer en 1961. O elenco tiña moitas estrelas, como Anthony Quinn, Silvana Mangano, Katy Jurado, Arthur Kennedy, Harry Andrews, Ernest Borgnine, Vittorio Gassman e Jack Palance. Como vedes, era toda unha superprodución. A película está baseada nunha novela dun autor sueco chamado Par Lagerkvist, totalmente descoñecido para min, pero que ganou o Premio Nobel de Literatura en 1951.
A historia é unha recreación da vida de Barrabás (penso que non se sabe apenas nada sobre el), o ladrón que foi liberado no lugar de Xesucristo, posto que xa naquela época existía xa o hábito de liberar a algún preso durante a pascua xudea.
Cando volve xunto aos seus colegas, que son tamén bastante tunantes, resulta que Raquel, a muller de Barrabás, cambiou totalmente de actitude ante a vida e é unha fiel seguidora de Xesucristo. El non a cre e búrlase dela, pero ela acaba sendo lapidada, e el véngase dos que promoveron a súa lapidación, e é condenado de novo. Pero a lei non permite axustizar a un indultado e é enviado ás miñas de xofre de Sicilia.
Alí coñece a algún outro seguidor cristián, que comezan a proliferar, aínda que son máis ben clandestinos, porque aínda non son ben vistos. Salvan a vida de casualidade traballando nesas durísimas minas, e un prefecto da zona que é elixido senador nese intre considera que Barrabás e o seu colega cristián son esencias na súa boa sorte, así que o levan con eles a Roma.
Alí comezan na escola de gladiadores e pásanlles historias ben curiosas. Recoñezo que as esceas dos adestramentos que facían con "máquinas" na escola de gladiadores son bastante simpáticas e amenas. Finalmente acaba estando bastante unido á comunidade cristiá que nese momento é acusada do incendio de Roma, e morre crucificado con moitos deles.
Hai un par de anos chamoume a atención en Biblos Clube de Lectores un libro e un autor dos que non oíra falar nunca, e decidín pedilo. A súa quenda de lectura tocoulle agora, dous anos despois, e foi unha bonita experiencia. O libro é "A ponte sobre o Drina" do autor "iugoslavo" Ivo Andric que, por obras como esta (semella a máis célebre das súas) levou o Premio Nobel de Literatura en 1961 (esta novela é de 1945). Non tiña mala pinta e nunca lera nada ou case nada de literatura balcánica, así que había que probar. A única referencia balcánica que me soa ter lido é o albanés Ismail Kadaré, Este novela de Andric reconcilioume coa literatura de calidade, que xa me ía facendo falta, despois dunhas cantas decepcións cos clásicos (sobre todo franceses) nos últimos anos.
A trama da novela é ben simple. Fala de todo o que sucede arredor da cidade bosnia de Visegrad (actualmente ten uns 10 mil habitantes) e a súa fantástica ponte sobre o Drina (Patrimonio da Humanidade). Simplemente iso, pero pasaron moitas cousas, supoño que moitas inventadas polo autor e contextualizadas na actualidade histórica de cada momento. E está tan ben escrita, que é unha delicia ler as súas páxinas.
A ponte foi levantada ao final da súa vida por orde de Mehmed Pasa Sokolovic, que foi visir do sultán turco na segunda metade do século XVI. El naceu cerca de alí, e cando era pequeno, sendo neno cristián, foi levado ao imperio otomano para ser criado como xenízaro. Un dos últimos recordos traumáticos que levou da súa terra foi cruzar o Drina nese lugar nunha barcaza. Cando tivo poder, mandou construir unha monumental ponte. A ponte era bastante ancha, pero na súa zona central aínda se facía máis ampla, e esa zona converteuse case na praza maior da vila, onde pasaban moitas das cousas máis importantes.
A novela vai contando todos os sucesos importantes que suceden nese lugar, e que teñen como protagonistas principais á vila e á ponte, aproveitando todo o que sucede arredor. Por exemplo, a mediados do século XIX, aparecen os austríacos, xa que o Imperio AustroHúngaro está aplastando e reducindo ao Imperio Otomano, que mandara na zona nos séculos anteriores. A novela remata en 1914, comezo da Primeira Guerra Mundial (que estalou moi cerca de alí en Saraievo), cando voaron varios piares da ponte (tiña once) para que xa non servira de paso de exércitos en ningunha dirección.
O que máis me sorprendeu da novela foi provocado pola miña ignorancia. Tal como se conta a historia, a cultura, relixión e costumes dominantes nesa zona durante séculos foron as musulmás (e aínda o son, porque Bosnia é musulmá; ese dato xa o oíra moitas veces, pero ata agora non o asimilara tan ben). Así que a poboación dominante na zona era "turca" ou de cultura islámica, e os cristiáns serbios e os xudeus eran moitos menos. Así que a chegada dos austríacos, aínda que semellaban moi civilizados e eficientes (xermánicos ao fin e ao cabo) é vista con moito escepticismo, porque son moi diferentes.
Esta obra de teatro xa levaba meses xirando polo país, e incluso non descarto que xa viñera á Coruña, pero non fora capaz de vela. E nesta Semana Santa trouxérona ao Teatro Colón, con entrada libre e incluso con coloquio posterior coas actrices e a súa autora, Paula Carballeira. O caso é que o Teatro Colón estaba totalmente cheo (tanto, que eu non conseguín entrada, e só puiden acceder porque cerca da taquilla había un grupo ao que lle sobraba algunha entrada). Ademais chamoume moito a atención que, no grupo co que eu entrei, e en todo o teatro, había unha boa cantidade de público novo, moi boa noticia.
"As alumnas" fala de dúas ex-alumnas da insigne mestra coruñesa María Barbeito que supostamente se atopan no enterro de María, en novembro de 1970. Digo "supostamente" porque ao final se revela que ese encontro non tivo lugar, só se saudaron, pero que na súa imaxinación puido transcorrer como se conta na obra. As actrices foron Mónica Caamaño e Anabell Gago.
As actrices representan a Rosa, mestra de caracter progresista que segue solteira e que consegue seguir traballando, a pesar de que a súa forma de pensar e ensinar choca frontalmente co que propugna o franquismo, e a Elvira, esposa sumisa con dúas fillas, que intentou divorciarse do marido, pero que non puido porque todo o entorno se puxo na súa contra. Claramente teñen caracteres opostos, pero a súa amizade cultivada dende a idade infantil perdura.
A continuación da obra comezou un moi interesante coloquio coa autora e as dúas actrices. O curioso é que a maior parte das intervencións do público viñeron precisamente do grupo co que eu entrei no teatro, ao que non coñecía de nada e a quen lle agradezo que me prestaran unha das súas entradas sobrantes. Resulta que o grupo estaba formado por dous profesores e cerca dunha vintena de alumnas dun instituto coruñés, que estaban moi emocionadas na representación. Por que? Porque están ensaiando esa mesma obra e xa coñecían ás actrices, porque viron a obra en Carballo.
Hai xa tempo que sucedeu, pero hai anos intenteino coa ópera. Non o tiña eu nada claro, pero pensei que era un tipo de espectáculo que reunía moitas cousas interesantes (voz, música, teatro) e que había que darlle unha oportunidade. Fun ver "Elisir d'amore" de Donizetti, entre outras cousas porque dicían que era das máis accesibles para público profano. Deberon xa pasar 20 anos, se cadra. Non estivo mal, pero tampouco me enganchou. Hai que recoñecer que os cantantes teñen o maior dominio da voz, pero cantan dun xeito que fai moi difícil entender o que din, e iso é un defecto, na miña humilde opinión. Por outra banda, os textos son moi repetitivos, avanzan lentamente, e iso fai que normalmente as óperas sexan bastante longas. Ou sexa, que decidín que raramente volvería. Menos mal que nos letreiros electrónicos aínda se vai entendendo o texto, aínda que estean noutros idiomas, que é o habitual.
Pero nos últimos anos a compañía galega ButacaZero decidiu facer unha curiosa incursión na ópera, e ademais en galego. Creou a ópera "Papagena", que é unha especie de "spin-off" de "A frauta máxica" de Mozart. Colleron o personaxe de Papageno, o home-paxaro algo controvertido, e uníronlle o de Papagena, que na obra orixinal apenas tiña presenza, e cos dous fixeron unha pequena obra aparte, no que a muller colle moito máis protagonismo, ata igualalos. O home intenta seguir coa súa vida de libertino e ter á súa muller nunha gaiola na casa, pero ela resístese e rebélase. A pesar de ser en galego, houbo partes que non fun quen de entender, pero o intento non estivo mal. Ademais, é moi breve, menos de unha hora.
A soprazo é Esperanza Mara, o barítono é Jacobo Rubianes Castelo (que polo visto actuou con algo de catarro) e tamén estaba en escea Iago Hermo, o compositor da música, que estaba interpretando ou máis ben "lanzando" en directo, xa que era de tipo electrónico. A escenografía era curiosa, con varias estancias da casa enmarcadas en luces de neón que ían acompasadas coa música e con algúns xestos dos cantantes.
A ver, o meu interese pola ciencia-ficción e por "Dune" en particular vén de hai xa moito tempo, décadas. Non sei exactamente cando, pero pouco despois de que se fixera a primeira versión cinematográfica (1984), xa a vin e pareceume unha historia ben interesante. Como saberedes, é das primeiras e das poucas películas de David Lynch máis ou menos comprensibles (e se non o é, non é por culpa del, que é o habitual). Aquela película era a versión da primeira novela da saga, formada por unhas seis obras.
Hai uns anos fíxose unha segunda versión cinematográfica, máis ou menos co elenco que vou mencionar agora. Polo visto, esa e a que vou comentar neste artigo son a nova versión da primeira novela da saga. E parece que, se estas teñen éxito, dentro duns anos farán unha terceira película que trataría do mesmo tema que a segunda novela da saga. Pero creo que non teñen intención de ir máis alá (que non é pouco).
"Dune: parte 2" foi dirixida en 2024 por Denis Villeneuve, e no elenco están Timothée Chalamet, Zendaya, Rebecca Ferguson, Josh Brolin, Austin Butler, Florence Pugh, Dave Bautista, Christopher Walken, Stephen McKinley Henderson, Léa Seydoux, Souheila Yacoub, Stellan Skarsgård, Charlotte Rampling, Javier Bardem e Anya Taylor-Joy.
Non vou poñerme a contar aquí o complicadísimo entramado desta historia. Basicamente direi que no Imperio hai un Emperador, que é bastante falso, e que enfronta a unhas familias e etnias con outras, para intentar manter o poder. Na galaxia todo depende dunha sustancia chamada a "especia", que se atopa nun planeta desértico chamado Arrakis. Os que están encargados de extraer esa especia (e iso dálles bastante poder) son os Harkonnen, que van todos coa cabeza rapada e non parecen moi boa xente. O principal atranco para obter esa especia son uns vermes xigantes (semellantes a lampreas, pero moitísimo máis grandes), que sempre aparecen cando detectan ritmos regulares de son (dá igual que ou quen os produza).
Outra casa importante é a dos Atreides, cuxo herdeiro é Paul Atreides, o principal protagonista da historia. Non é moi ben visto por moitos dos seus contrincantes, pero segundo avanza a historia, vai convencendo cada vez a máis tribus de que é o "mesías" do que falan as vellas profecías. Os seus primeiros aliados son os "fremen", unha tribo que vive nas covas de Arrakis. Tamén son moi importantes as "bene geserit", que son algo así como sacerdotisas cuns poderes moi especiais, e que son escoitadas con veneración e temor por todo o mundo.
Se nunca vos mergullastes no universo de "Dune", anímovos a facelo, a min paréceme que está moi ben. A película de 1984, que é moi visible, pode verse en Youtube e en moitas plataformas. A ver se un ano destes me animo e comezo a ler as novelas, levo anos ameazando, pero non hai forma.
