Seguimos avanzando pola Biblioteca Galega 120 da Voz de Galicia, editada por este xornal hai máis de 20 anos, e que está (toda, como é o meu caso, ou parte) en moitas casas do país. É a quenda do volume número 97, do escritor Bieito Iglesias, e titulada "Miss Ourense".
Consta de catro relatos de detectives ou novela negra, titulados "Luanda", "Miss Ourense", "A cruz de prata" e "O que enganas as iguanas". A este autor xa lle teño lido artigos variados hai tempo (creo que era na revista "Tempos novos") e sempre me chamou a atención o seu estraño vocabulario, que resulta algo desconcertante pero que se capta bastante ben polo contexto. Non sei se é un dialecto ourensán, algo da súa absoluta creación, pero dende logo, chama moito a atención.
Os catro relatos son razonablemente breves (unhas 50 páxinas cada un) pero teñen unha boa medida para desenvolver unha trama algo complexa pero avanzando axiña, así que se deixa ler con moito agrado. Os catro están protagonizados polo detective Gumersindo Nespereira. Unha cousa curiosa, que me chama moito a atención, é que o autor naceu a finais dos anos 50, esta obra publicouse a mediados dos 90 (cando o autor tiña case 40 anos), pero están ambientados a finais dos anos 60. O seu coche é un Dauphine, fala de "Perry Mason" e do Papa Pablo VI.
E tamén ten certa relevancia a orde na que veñen os relatos. O que dá título á obra completa está de segundo na lista de catro. O habitual neste tipo de casos é que sexa o primeiro ou o último, pero non un do medio. Outra curiosidade. E dende logo, "Luanda" ten que ser o primeiro de todos. Por que? Porque nese relato, o detective traba relación cunha prostituta que se chama Tina, pero que é coñecida no mundiño nocturno como "Cona eléctrica". E no resto dos relatos xa se lle chama sempre Tina, e o detective está vivindo con ela.
Hai un tempo intentamos ir ver a obra de teatro "Pirolíticos" ao Fórum Metropolitano da Coruña. Era a volta do grupo Mofa e Befa despois duns 20 anos sen actúan xuntos como compañía (si o fixeron formando parte doutras compañías máis grandes). E non foi posible porque se esgotaron as entradas. Eu achaqueino a que xa perdera aquel pulso que tiña eu para ser capaz de percibir a demanda que ían ter as diferentes propostas culturais na miña cidade. Coa pandemia houbo un parón xeralizado e a falta de práctica fíxome perder esa cualidade. E ademais, durante algún tempo (creo que agora xa se normalizou de novo a cousa), parece que "todo o mundo ía a todo". É dicir, despois de varios anos moi tristes sen ir a eventos con liberdade total, todo o mundo tiña ganas de ir incluso a eventos aos que non iría normalmente.
O caso é que vin que actuaban hai un par de semanas no Auditorio Municipal Gabriel García Márquez en Mera, no concello de Oleiros, e achegueime, a ver se había posibilidade de velos. Previamente comprobei en Internet que aínda había entradas, e alá fun. Xa era a segunda ou terceira vez que ía a ese coqueto teatro que ocupa o espazo dun antigo cuartel da Guardia Civil, aínda que non me gusta demasiado que o patio de butacas sexa completamente horizontal, sen desnivel. Como che toque un cabezón diante, non ves nada.
Pero non foi así. Pasouse ben, como estaba previsto. O título da obra non fai referencia a un tipo de fornos modernos, senón ás "pirolas", xa que é unha obra tremendamente feminista. Foi escrita por Lucía Aldao, María Lado e Clara Gayo, e dirixida por esta última. E os dous personaxes son dous homes que pretenden que os demais homes deixen o heteropatriarcado e respecten máis ás mulleres. O tema dá moito de sí, dende logo.
Hai unhas semanas, no espazo de cine clásico da 2 botaban "Zorba o grego". Non a vira nunca e, obviamente, soábame pola famosísima canción da banda sonora, que tamén ten a súa historia. Compuxeron esa fermosa canción e coreografía para a película, e automaticamente converteuse en "tradición" grega, porque cando calquera non grego pensa en música tradicional dese país, é moi probable que pense nesa canción, pero é totalmente falso. En definitiva, que lle dei unha oportunidade.
Foi dirixida en 1964 polo chipriota Michael Cacoyannis, que o fixo practicamente todo, porque tamén produciu, montou e escribiu o guión baseándose nunha novela que estaba baseada na vida dunha persoa real. O protagonismo principal foi para Anthony Quinn, e nun segundo plano estaban Alan Bates, Lila Kedrova e Irene Papas. O resto eran actores e actrices moi pouco significativos e, en moitos casos, simples habitantes da illa de Creta que participaron na rodaxe.
Debo dicir que, para min, foi unha película bastante desconcertante e incluso por momentos brutal e desagradable (breves, pero intensos). Tivo un grande éxito pero recoñezo que non deixa indiferente. Incluso dende o punto de vista de que seguramente reflexa como era a vida na illa de Creta nos anos 60, e a verdade é que dá bastante medo. Xa non só pola pobreza e as carencias, senón polo feito de que a historia semella bastante real e algunhas das cousas que pasan semellan da Idade Media. Non teño a sensación de que iso resultase moi anacrónico no lugar. Intentarei contar a trama, que non é moi doado.
Basil é un escritor británico de orixe grega que está pasando por un bloqueo creativo. E para superalo, non se lle ocorre nada mellor que desprazarse á illa de Creta, onde o seu pai tiña unhas terras, que incluían unha vella mina que deixou de usarse. A súa idea é volver a abrila, porque cre que aínda pode funcionar, cambiar de vida, e a ver se así recupera a compañía das musas. A min este comezo xa me parece algo disparatado, pero vaia, pode ser. O feito de que este Basil non teña nin idea de minería semella un aspecto menor, pero para min non o é.
Cando está no porto do Pireo esperando para coller un barco que o leve a Creta, hai un retraso dunhas horas debido a un temporal. E alí, nun bar no que está esperando, aparece Alexis Zorbas, un tipo que parece que serve para todo, con moito caracter, que traba amizade con el. E mira ti por onde, de minería tamén entende, e cando sabe que o outro quere reactivar unha antiga mina, nin o dubida en unirse á expedición. Flipante.
Chegan a Creta e o panorama é desolador (para min, para eles parece que non). A pobreza é terrible. A poboación da aldea, ao saber para que veñen, recíbeos con entusiasmo por ser unha fonte económica coa que non contaban. Coñecen inmediatamente aos persoeiros máis singulares da aldea, que son basicamente dúas mulleres. Madame Hortense é unha vella viúva francesa que ten unha pensión bastante cutre á que chama "Hotel Ritz". Zorba intenta que Basil se líe con ela pero como este pasa bastante (en xeral, este tipo é bastante inseguro e dubitativo), decide liarse el mesmo, con certo éxito. A outra muller é "A Viúiva", unha deslumbrante Irene Papas á que lle morreu o marido e que é desexada por todos os homes da zona, pero ela os despreza a todos, especialmente a un rapaz novo que está toliño por ela. Claro, así non se fan amigos.
Intentan reactivar a mina, pero vese que é moi perigoso, que as estruturas de madeira están moi deterioradas e hai que cambiar todas as vigas, pero non saben como. Resulta que a mina, que está na costa, está xunto a un monte cun inmenso bosque que pertence a un mosteiro. Zorba ten a xenial idea de convencer aos monxes de que lle vendan a madeira (embebédaos e consegue o seu propósito) e quere montar unha grandiosa estrutura, similar a un funicular, para baixar a madeira do monte.
Pero claro, iso require unha gran inversión, e Basil dálle todos os seus cartos a Zorba para que vaia á cidade máis cercana a comprar todo o material. Zorba aproveita ese caudal de cartos para ir a un cabaret, namorar dunha xoven bailarina e perder o tempo con estupideces parecidas. E o malo non é iso, senón que lle escribe cartas a Basil dicíndolle que o está facendo (xa vos dixen que esta historia é moi desconcertante). Cando volve, ademais da bronca de Basil, por un certo malentendido, Zorba ten que casar con Madame Hortense, e acepta sen problemas.
Pouco despois morren as dúas mulleres. Madame Hortense morre de neumonía, e ás mesmas mulleres da aldea que a estaban velando nos últimos momentos, desvalixan a casa en canto morre. O rapaciño que estaba namorado da viúva afógase no mar (supostamente un suicidio por amor), e a viúva intenta asistir ao funeral. Pero o resto da aldea négalle a entrada, e despois dunha situación moi tensa, o pai do rapaciño acaba matando á viúva, diante de toda a xente. E ninguén pode nin quere evitalo. Só o intentaron Basil e Zorba, e case o conseguen, pero non foi suficiente. Aparte de ser a escena máis brutal (obviamente, a morte en si non se ve, só se intúe, agora si se verían normalmente), a resignación da xente ante tal feito paréceme moi flipante.
Ao final montan a estrutura que propoñía Zorba, entre unha gran festa, pero é un auténtico desastre, e vense todo abaixo, porque os troncos que baixaban pola estrutura collían tal velocidade, que cando chegaban abaixo era imposible paralos e deterioraban o armazón completo. A película remata co frío e inexpresivo Basil rindo e pedíndolle a Zorba que lle ensine a bailar o famoso "sirtaki", que é a imaxe e o son da película.
